جادویی به نام پازل

حل پازل و معما در تمام عمر بشر در زندگی او ساری و جاری بوده است. زندگی مملو از معماها و پازل هایی است که با بررسی نشانه ها و در کنار هم قرار دادن قطعات و نتایج ، پاسخ آن معماها و پازل ها مشخص می شود. یکی از مواردی که تقریبا در اتاق خواب تمام بچه ها و حتی بزرگترها یافت می شود پازل هایی است که گاهی به سختی حل شده اند، قاب گرفته شده اند و روی دیوار خود نمایی میکنند. در این مقاله به تعدادی از نتایج حاصل از حل پازل که در روند رشد فکری کودک بسیار موثر است اشاره میکنیم.

افزایش مهارت های شناختی کودکان

مغز کودک به محیطی نیاز دارد که بتواند محرک های لازم برای رشد را برایش فراهم کند. کودک از طریق کارها و فعالیت های روزانه و کنجکاوی خود را برای کشف محیط ارضا می کند. بچه ها کنجکاوی زیادی دارند که به آنها برای شناخت دنیا کمک می کند. مهارت های شناختی، فعالیت اصلی مغز کودک است که به او امکان تفکر، استدلال، یادگیری، حرف زدن و استفاده از حافظه اش را می دهد. سرگرمی عامل کلیدی رشد شناختی کودک است. بچه ها از طریق بازی درباره دنیای اطرافشان اطلاعات کسب می کنند و یاد می گیرند. والدین باید اسباب بازی های مختلف را در اختیار کودک قرار دهند و بازی های مختلف را به او یاد بدهند تا به رشد شناختی فرزندشان مثل زبان، تمرکز، خلاقیت، تفکر منطقی و انتزاعی و همچنین مهارت های حرکتی مثل هماهنگی چشم و دست کمک کنند. بازی های فکری و بازی هایی که به حافظه مربوط می شوند، باعث تقویت حافظه کوتاه مدت و طولانی مدت کودک می شوند. مثلا بازی هایی مثل پانتومیم یا جورچین یا پازل باعث تقویت مهارت های دیداری، شنیداری و حرکتی کودک می شوند. بازی های ریاضی و بازی با کلمات مثل سودوکو و جدول برای کودکان، به تقویت تفکر منطقی، شناسایی الگوها و مهارت های زبانی فرزندتان کمک می کنند. همچنین این بازی های ساده باعث افزایش دایره لغات کودک می شوند. مطالعه یکی از فعالیت هایی است که باعث تقویت و رشد مهارت های شناختی کودک می شود. بچه ها از طریق داستان و قصه قدرت تخیل و تجسم شان را افزایش می دهند. همچنین کتاب خواندن باعث تقویت مهارت های زبانی کودک می شود. بنابراین برای فرزندتان کتاب هایی متناسب با سنش تهیه کنید و در اختیارش قرار دهید. بهتر است ابتدا کتاب هایی را انتخاب کنید که پر از رنگ و تصاویر باشند تا توجه کودک جلب شود. کم کم خودش یاد می گیرد تا کتاب های مورد علاقه اش را انتخاب کند. کتاب خواندن به دلیل درگیرکردن قوه تخیل کودک، بهتر از فیلم و انیمیشن است. موسیقی نیز یکی از راه های فوق العاده برای رشد مهارت های شناختی کودک است. گوش دادن به موسیقی می تواند استرس کودک را کم کند و فضای محیط را آرام تر کند تا مغز کودک بتواند در آرامش رشد کند. همچنین نواختن سازهایی مانند درام، کیبورد و پیانو به هماهنگی مغز و دست و رشد مغز کودک کمک زیادی می کند. بازی های کامپیوتری متناسب کودکان نیز از جمله ابزارهایی هستن که به لطف تکنولوژی در اختیار ما قرار دارند و می توان از آنها برای رشد مهارتهای شناختی کودک استفاده کرد. مثلا بازی های ریاضی و کلمه ای آنلاین از جمله بازی هایی است که علاوه بر سرگرمی، آموزشی هم هستند و به صورت خانوادگی می توان بازی کرد. همچنین چون خیلی از بازی ها زمانی هستند، باعث می شوند کودک یاد بگیرد سریع تر فکر کند و تصمیم بگیرد و واکنش سریع تری نشان دهد. بچه ها منبع توانایی های زیادی هستند که نیازمند توجه و رشد است. با فراهم کردن محیط جذاب و محرک برای کودک، می توانید به رشد شناختی کودک کمک کنید و او را برای ورود به دنیای واقعی آماده کنید.

تقویت مهارت حل مساله

مسئله (Problem) سؤالی است که باید به آن پاسخ داده شود و مهارت حل مسئله (Problem Solving Skills) توانایی یافتن بهترین پاسخ است. در واقع اگر کسی بتواند مشکلات را شناسایی کند و به تحلیل راه‌حل‌های موجود و در نهایت پیاده‌سازی بهترین راهکار بپردازد به این مهارت تسلط یافته است. چنین شخصی همچنین می‌تواند در فعالیت‌های مستقل و گروهی موفق عمل کند و قبل از وقوع بسیاری از مشکلات آن‌ها را پیش‌بینی و رفع کند. با توجه به انبوه دغدغه‌های امروزی اگر کسی این مهارت‌ها را نداشته باشد نمی‌تواند در زندگی، روابط و همچنین محیط کار خود انسان موفقی باشد. این مهارت باید از کودکی در انسان تقویت شود. تمامی انسان‌ها در طول زندگی با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند و حتی اگر راه‌حل را ندانند می‌توانند ریشه مشکل را شناسایی کنند. سپس با کمک منطق خود به دنبال روشی برای حل مسئله می‌گردند. داشتن مهارت حل مسئله می‌تواند روند رفع مشکل را تسریع کند. افرادی که این مهارت را در خودشان پرورش می‌دهند در کار و زندگی به موفقیت‌های زیادی می‌رسند زیرا از مواجهه با چالش‌ها ترسی ندارند و از زاویه‌های مختلف به آن چالش نگاه می‌کنند تا در نهایت راه‌حل درست را بیابند. در مقابل، افرادی که این مهارت را ندارند با اولین مشکل در زندگی عقب می‌نشینند و هرگز پیشرفتی نمی‌کنند. مسیر رسیدن به اهداف پر از پیچ و خم و مشکلات مختلف است و اگر کسی بخواهد به این هدف‌ها برسد نباید از مواجه شدن با مشکلات بترسد. بلکه باید با نگاهی همه‌جانبه و استفاده از منابع موجود آن مشکلات را حل کند. انسان از دوران کودکی تا کهن‌سالی با هزاران هزار مسئله مواجه می‌شود و برای رفع تمامی این مسائل نیاز دارد که خود را به مهارت‌هایی مجهز کند.

تقویت توانایی تصویرسازی ذهنی

ذهن انسان ابزاری بسیار قدرتمند است که از آن برای درمان بیماری‌های روحی و جسمی، تقویت حافظه و رسیدن به هدف‌های زندگی بهره می‌برند. همه افراد در تمام طول زندگی خود در حال تصویرسازی می باشند و به هیچ عنوان کار پیچیده و سختی نیست، به محض اینکه چشمان خود را ببندید، تصویرسازی در ذهن شما شروع خواهد شد. به طور معمول افکار انسان ها بر مبنای تصویر دیده شده در ذهن شکل خواهد گرفت و در دنیای بیرون نیز می تواند تجلی پیدا کند، ذهن بین خواسته های تصور شده در ذهن و انجام کارهای واقعی و فیزیکی در بیرون تفاوتی قائل نشده و به راحتی باور خواهد کرد. تصویر سازی ذهنی (Imagery) یعنی آنچه انسان بدون تجربه واقعی بتواند در ذهن خود احساس کند، ببیند، بشنود، ببوید یا لمس کند. معمولا از این ابزار در آثار ادبی نظیر شعر و کتاب‌های داستانی استفاده می‌کنند تا خواننده به طور کامل منظور نویسنده و فضای مد نظر او را درک کند. اما این مهارت فقط به آثار ادبی محدود نمی‌شود. امروزه روان‌شناسان و محققان دریافتند که اگر تکنیک‌های تصویرسازی ذهنی را بیاموزید این مهارت به شما در رسیدن به هدف‌هایتان کمک می‌کند و آن‌طور که شایسته‌اش هستید زندگی خود را می‌سازید. علت تاثیرگذاری تصویرسازی ذهنی در این است که تمرکز ذهن روی موضوعی خاص ما را برای پیاده‌سازی و تجربه کردن آن آماده می‌کند.

پرورش تخیل

سخن بزرگان: قوه‌ی تخیل همه چیز است. قوه‌ی تخیل، پیش‌نمایش جاذبه‌های آینده‌ی زندگی است. تخیل از علم بالاتر است. علم محدود است اما تخیل، دنیا را احاطه می‌کند. ( آلبرت اینشتین ) تخیل مانند عضله است. من از طریق تجربه دریافتم که هرچه بیشتر از قوه‌ی تخیل استفاده کنم، قوی‌تر می‌شود. ( فیلیپ خوزه فارمر ) یکی از بزرگ‌ترین و با ارزش‌ترین دارایی‌های بشر، قدرت باورنکردنی قوه‌ی تخیل است. شاید شما هم با وجود اینکه از قدرت فوق‌العاده‌ی تخیل آگاهی دارید، اما از آن الهام نمی‌گیرید و نمی‌توانید به قدرت آن دسترسی پیدا کنید. زمانی برای رها کردن قدرت تخیل خود در نظر بگیرید. در این زمان به مشکلات فکر کنید و تلاش کنید با کمک قدرت تخیل، راه‌حل‌های تازه‌ای برای آنها پیدا کنید. هرچه بیشتر از قدرت تخیل خود استفاده کنید، تصورات شما زنده‌تر و واقعی‌تر می‌شوند.

تقویت حافظه

حافظه یکی از بخش‌های مهم مغز است که در طول زندگی به ما کمک می‌کند، عملکرد بهتری داشته باشیم و حتی عملکرد حافظه می‌تواند تا حدودی نشان دهنده میزان هوش ویا هوشیاری افراد باشد. برای مثال ما در هنگام درس خواندن یا برای یادآوری کارهای روزانه، نیازمند استفاده از حافظه خود هستیم؛ بنابراین باید راه‌های تقویت حافظه را بدانیم. بسیاری از افراد حافظه ضعیفی دارند و همواره برای به‌خاطر آوردن کارهای خود به دنبال تقویت حافظه و استفاده بهتر از آن هستند. موارد زیر تعدادی از راهکارهای بیشمار تقویت حافظه است.

• تلاش برای به خاطر سپردن
• یادگیری مهارت
• تکرار مهارت جدید
• انجام بازی های فکری
• ورزش کردن و تغذیه سالم
• کندر برای تقویت حافظه
• گرمی‌جات
• سبزیجات و ویتامین‌ها
• ماهی چرب
• …

هماهنگی نیمکره های مغز

اگر نیمکره چپ مغز شما غالب باشد، احتمالا منطقی تر بوده و خلاقیت کمتری دارید و احساسات کمتر بر شما غلبه دارند. این در حالیست که افراد راست مغز، در برنامه ریزی برای زندگی خود و فکر کردن به مسائل منطقی و محاسبات با مشکل مواجه هستند و در عوض قدرت خلاقیت بالاتری دارند. با یادگیری اینکه چگونه میتوانید از هردو نیمکره ذهن خود استفاده کنید، از قابلیتهای هر دو نیمکره ذهن خود بهره خواهید برد. اگر چپ مغز هستید چگونه از هر دو نیمکره مغزتان استفاده کنید؟ اگر چپ مغز هستید و نیمکره چپ مغز شما فعال تر است ، نکات زیر کمک خواهد کرد که هر دو نیمکره ذهن خود را فعال کنید : فقط از منطق، استفاده نکنید برای حل مشکلات در زندگی خود و یا تصمیم گیری، فقط از منطق استفاده نکنید. سعی نکنید که ابتدا فقط بصورت وسواسی، اطلاعات جمع آوری کرده و سپس تصمیم بگیرید، بلکه شما حتی میتوانید با همان اطلاعاتی که دارید، تصمیم گرفته و بدین ترتیب در این حالت، نیمکره راست مغز شما سعی خواهد کرد که کمبود اطلاعات را توسط خلاقیت و شهود خود جبران کند. از تخیل و تصاویر استفاده نمایید زمانی که در حال مطالعه و یا خواندن یک متن هستید، سعی کنید جملات را تصور و تخیل کنید. با استفاده از تصاویری که در ذهن خود ایجاد میکنید و خواندن همزمان متن، شما به مغز خود آموزش میدهید که حین کار، از هر دو نیمکره خود استفاده نماید. به موسیقی گوش کنید زمانیکه در حال مطالعه هستید، سعی کنید به موسیقی نیز گوش کنید تا نیمکره راست ذهنتان نیز دخیل شود. سعی کنید سرگرمی جدیدی پیدا کنید که نیاز به خلاقیت دارد سرگرمی های جدیدی را مانند نقاشی و طراحی یا شعر گفتن بیابید که نیاز به خلاقیت دارند. هر سرگرمی که نیاز به خلاقیت داشته باشد، یا یک کار حسی، کمک خواهد کرد که از نیمکره راست مغز خود استفاده کنید. عادتها و مسیرها را بشکنید اگر تا کنون حسابداری بوده اید که همواره و در همه روزها از صبح تا شب با اعداد کار میکرد، احتمالا به مرور زمان قدرت نیمکره راست خود را از دست داده باشید. سعی کنید این عادت و سبک شغلی خود را توسط انجام کارهایی اتفاقی و متفاوت حین کار اصلی، تغییر دهید. از تخیل و تصور خود استفاده کنید. اگر هر روز از مسیر مشخصی سر کار میرفتید، به یکباره این مسیر را تغییر دهید و ذهن خود را به چالش بکشید. هر چیزی که در زندگی شما، تبدیل به یک روتین شده است را تغییر دهید. اگر راست مغز هستید چگونه از هردو نیمکره مغز خود استفاده کنید؟ نکات زیر ، به شما کمک خواهند کرد که اگر نیمکره راست مغز شما غالب است، زین پس از هر دو نیمکره ی ذهن خود بهره ببرید : سعی کنید به جزییات دقت کنید میدانیم که شاید این مساله برای شما خیلی جذاب نباشد اما اگر بجای اینکه همیشه، فقط تصویر بزرگ و کلی را ببینید ، به جزییات و عمق مسائل فرو بروید، و سعی داشته باشید اطلاعات بیشتری را کسب کنید(حتی اگر دقیقا میدانید که میخواهید چه کاری را انجام دهید و درباره آن اطلاعات دارید)، بدین ترتیب ، نیمکره چپ مغز شما فعالتر خواهد شد. برای زندگی برنامه ریزی کنید سعی کنید برنامه ای را برای زندگی خود، تدوین کرده و از آن پیروی کنید و میزان پیشرفت خود را مورد بررسی قرار دهید. اگر در حال حاضر اهدافی دارید، تلاش کنید آنها را بنویسید و اگر این اهداف، برای بلند مدت هستند، سعی کنید آنها را به اهداف کوچکتری تقسیم کنید که قرار است در کوتاه مدت به آنها برسید. بازیهای پیچیده تری را تجربه کنید بازیهای سختی را بیابید که به آنها علاقمند هستید، بعنوان مثال شطرنج. این نوع بازیها، نیمکره چپ مغز را فعال کرده و باعث میشوند که از هردو نیمکره ذهن خود بهره ببرید. بازیهای سبک استراتژی کمک میکنند که توان ذهنی شما بیشتر شود. با اعداد کار کنید شما باید با اعداد رابطه خوبی برقرار کرده و نسبت به ریاضیات، در خود علاقه ایجاد کنید. زیرا ریاضیات نیمکره چپ مغز شما را تقویت میکند.

ترشح هورمون دوپامین

دوپامین یک پیام‌رسان مهم در مغز است که عملکرد‌های بسیار زیادی دارد و بر انگیزه، حافظه، توجه و حتی تنظیم حرکات بدن تاثیر می‌گذارد. هنگامی که این ماده به میزان زیاد در بدن ترشح می‌شود، احساس لذت و رضایت از به دست آوردن پاداش را می‌سازد. دوپامین دو حیطه کاری بسیار مهم دارد که به عنوان ناقل عصبی در مغز یا هورمون در خون عمل می کند. عملکرد آن در مغز شامل یادگیری و دقت، هیجان و شادی، کنترل حالت های روحی مثل افسردگی ، لذت، سرخوشی و خواب است.نقش این ماده در بخش های خارج مغز هم به حدی مهم است که نقش دارویی پیدا کرده است. نقش شادی آوری دوپامین دوپامین به عنوان هورمون “احساس خوب” شناخته می شود. به شما حس لذت می دهد. دوپامین بخشی از سیستم پاداش شما است. این سیستم از نقطه نظر تکاملی طراحی شده است تا به شما پاداش دهد وقتی ازکارهایی را که برای زنده ماندن باید انجام دهید، لذت می‌برید. یکی از برجسته ترین انتقال دهنده های عصبی که بر رفتار انسان تأثیر می گذارد دوپامین است. وقتی رویدادهای لذت بخشی مانند خوردن غذا، فعالیت جنسی یا مصرف مواد مخدر را تجربه می کنیم، بدن ما دوپامین ترشح می کند. سپس مغز ما ترشح دوپامین را با لذت مرتبط می کند و یک سیستم پاداش ایجاد می کند. به عنوان مثال، هنگامی که غذای آرام بخش می خورید، مغز شما دوپامین ترشح می کند که باعث می شود احساس خوبی داشته باشید. بنابراین، مغز شما این را یک پاداش فرض می‌کند و شما را تشویق می‌کند که این رفتار را تکرار کنید.