
چگونه کتاب در کنترل لجبازی معجزه می کند
به فروشگاه فاز خوش اومدی ! یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری کودکان اختلال لجبازی مقابله ای است .
در یک بررسی جامع که توسط بویلان و همکاران صورت گرفته در سال (۲۰۰7) دریافتند که شیوع این اختلال در کودکان از ۲/۶ تا ۱۵/۶ درصد است و در نمونه های بالینی از ۲۸ تا ۶۵ درصد است .
رفتارهایی که مشخصه ی اختلال لجبازی مقابله ای هستند میتوانند تشدید گردند و منجر به نقص در عملکرد تحصیلی و شغلی در آینده گردند و حتی به اختلالات درونی سازی اختلال سلوک اختلالات خلقی اختلالات اضطرابی و رفتارهای ضد اجتماعی شدیدتر تبدیل شوند.
شناسایی و درمان زود هنگام این اختلال میتواند در پیشگیری از این اختلالات موثر باشد و به کودکان دارای نشانه های اختلال لجبازی مقابله ای کمک کند.
مقدمه
پژوهش های مختلف اثر بخشی قصه درمانی را در کاهش مشکلات رفتاری و افزایش رفتارهای مثبت در کودکان نشان میدهند که موثرترین روش برای درمان اختلال لجبازی مقابله ای روش های شناختی رفتاری است.
همچنین یکی از روشهای موثر در درمان کودکان دارای مشکلات رفتاری روشهای غیر مستقیم مثل قصه درمانی و خواب خوانی است.
رویکرد شناختی رفتاری برای قصه گویی درمانی از انواع رویکردهای قصه گویی که برای درمان مطرح شده اند استفاده می کند.
و از طریق این داستانها تکنیک های و فنون خود را برای درمان مشکلات رفتاری کودکان پیاده می کنند.
جنبه ی نوآوری این پژوهش تلفیق و طرح مداخله ی درمانی برای کاهش علائم اختلال لجبازی مقابله ای از طریق قصه درمانی شناختی رفتاری بود با توجه به اثر منفی اختلال لجبازی مقابله ای بر سلامت روان کودکان پژوهش حاضر در پی آن بود تا با روش کودک محور و تاکید بر مداخلات شناختی رفتاری به کاهش نشانه های اختلال لجبازی مقابله ای در کودکان بپردازد.
چگونه کتاب در کنترل لجبازی معجزه می کند
نتایج پژوهش های انجام شده نشان داده این روش بر روی نمونه ی مورد پژوهش روش موثری است قصه های به کار گرفته شده در این طرح درمانی توانسته اند رفتارهای جدید را به کودکان آموزش دهند و آنها را به عمل به شیوه ای خاص برانگیزانند.
به طور مثال در قصه ی یاد میگیرد در موقعیت های مشابه با داستان رفتارش را به سمت رفتارهای مورد نظر بیان احساسات به جای بروز احساس خشم به صورت پرخاشگری هدایت کند
و در داستان دیگری کودک می آموزد در موقعیت های مشابه با داستان، تامل کند و قبل از عمل به نتیجه ی رفتار فکر کند و در نتیجه عملکرد غیر تکانشی داشته باشد
و یا در داستانی کودک یاد گرفت همین وقتی مشکلی داشت راه حل های مختلفی را برای حل مشکلش توی دفتر نقاشی کند و بعد از بین آنها بهترین راه حل را انتخاب کند و با شنیدن سایر داستان ها نیز به کار بستن انواع راهبرهای رویارویی موثر روش مقابله ای بیان خود، روشهای پرت کردن حواس و روش های آرمیدگی و آموزش مهارتهای رویارویی با مسائل، نحوه برخورد با توهین، مهارت حل مسئله و رسیدن به پاسخ موثرتر برنامه ریزی کسب کند.
راهنمایی و جلب حمایت عاطفی
راهنمایی و جلب حمایت عاطفی دیگران سرگرم شدن و بازی کردن برای جلوگیری از بروز خشم را آموخت بنابراین برنامه مداخله از این طریق توانسته است موجب کاهش علائم اختلال در کودکان لجباز شود.
این نتیجه با اکثر پژوهشهایی که بیانگر تاثیر روشهای شناختی رفتاری بر کاهش نشانه های اختلال لجبازی لجبازی کودک بودند همخوان است و پژوهش با پژوهش هایی که از قصه و قالب آن به عنوان وسیله ای برای مشکلات رفتاری کودکان و افزایش رفتارهای مثبت در آنها استفاده شده است هماهنگی دارد.
پس از اجرای طرح درمانی تغییری که در میزان برخورداری از این اختلال در کودکان ایجاد شد در دختران بیشتر از پسران بود این نتیجه در پژوهش حاضر می تواند معلول علل گوناگون باشد بطور مثال تفاوت جنسیتی مشاهده شده در تغییر رفتار ممکن است با طبیعت رفتارهایی که برای ارزیابی این اختلال در نظر گرفته شده یا با پیش داوری های مشاهده کننده با انتظاراتی که از هر جنس وجود دارد و یا این که بیشتر به رفتارهای واضح تر کودک نسبت به رفتارهای با وضوح کمتر توجه میشود در آمیخته شده باشد.
سن لجبازی
اختلال لجبازی مقابل جویانه یا ”Disorder Defiant Oppositional ” یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است.
این اختلال در کودکی قابل تشخیص است. کودکان مبتلا به ODD نسبت به والدین، هم سن و سالان، معلمان و سایر افراد رفتار سرکش و خصمانه دارند. رفتار کودکان مبتلا به این اختلال غالباً کارهای روزمره و فعالیتهای مدرسه شان را مختل میکند.
از سمت دیگر به نظر پیاژه رشد مفاهیم اخلاقی در کودکان دارای توالی ثابت و نامتغیر و متناسب با تحوالت شناختی است.
مرحله اول
- مرحله اول رشد اخلاقی کودکان در سنین بین 4 تا 7 سالگی رخ میدهد و مرحله دوم در سنین 9 یا 10 سال به بالا آغاز می شود.
بنابراین، فاصله زمانی بین 7 تا 9 سالگی یک مرحله انتقال بین دو مرحله اول و دوم تلقّی میشود که در آن زمان اشکال مختلفی از تفکر هر دو مرحله قبل و بعد در کودکان بروز و ظهور می کند.
نکته
الزام به ذکر است در سنین قبل از 4سالگی، دستورها و اوامر اخلاقی برای کودکان جایگاهی ندارند و کودک در این زمان فقط از تمایالت و خوشی و لذت خویش پیروی می کند و شاید به همین دلیل بوده که پیاژه آغاز مراحل اخلاقی را پس از این زمان قرار داده است و برخی از نویسندگان آن را مرحله ناپیروی از دیدگاه پیاژه تلقّی کرده اند.
به اعتقاد پیاژه کودکان در این سنین توجه و آگاهی کمی نسبت به قوانین دارند و بازیهایشان به شکل منظم و به هدف برنده شدن نیست؛ مثال، اگر دو کودک سه ساله را در حالی که به تیله بازی مشغولند، مشاهده کنیم، خواهیم دید که هر یک قوانینی مخصوص به خود دارند. برای آنها تنها هدف بازی لذت بردن و خوش بودن است.
مرحله دوم
از آنجا که اختلال لجبازی و لجبازی در کودکان مخصوصا پسران در سنین زیر ۸ سال نمود پیدا می کند و از آنجا که مرحله اول رشد اخلاقی کودکان از دیدگاه پیاژه بین 4-7 سال است و همچنین از آنجایی که اختلال لجبازی و لجبازی در کودکان دختر در سنین ۸ سال و بیشتر دارای نمود بیشتری است و مرحله دوم تشکیل شخصیت در کودکان در سنین ۹ تا ۱۰ سال است الزم است تا کودکان در این سن مورد توجه ویژه اولیا مدرسه مربیان و خانواده قرار بگیرند.
- در واقع الزم است تا خانواده در ابتدا به تشخیص بازی کودک بپردازد و سپس در وهله اول تالش کند تا این لجبازی و لجبازی را با روش های درست و به جا حل کند سپس در صورتی که این لجبازی و لجبازی به اختلال کشیده شد الزام است
- تا اولیا اقدام به روش های دیگری از جمله مراجعه به روانپزشک و روانشناس و غیره انجام دهند کودکان در سنی که در اوج لجبازی و لجبازی قرار دارند به مدرسه نیز میروند این بدان معناست که معلم نیز نقش بسزایی در پیشگیری تشخیص و درمان لجبازی و لجبازی همچنین معرفی کودک به مشاور هنگامی که این لجبازی و لجبازی تبدیل به اختلال شد دارد .
- لجبازی کودکان باعث بروز علائمی در آنها میشود که زنگ خطر لجبازی را به صدا در می آورد. این کودکان حتی برای انجام کارهای ساده و روزمره نیز والدین خود را به ستوه آورده و حاضر به انجام آن نمی شوند به عنوان مثال برای مسواک زدن و یا پوشیدن شلوار بعد از رفتن به دستشویی انرژی زیادی از والدین گرفته و باز هم موفقیتی حاصل نمی شود. این کودکان دارای اختلال خلق هستند که معمولا دلیل مهمی هم ندارد.
رفتارهایی دیگر از جمله جیغ و فریاد داد زدن پا کوبیدن به زمین در کودکان لجباز شایع است و این رفتارها در محیطهای خارج از منزل و در انظار عمومی بیشتر نمود پیدا می کند. ابراز خشم نیز از دیگر علائم لجبازی کودکان بوده که با بزرگتر شدن وی با لجبازی نیز آمیخته می شود . دقت کنید که پافشاری کودکان لجباز برای رسیدن به هدف در همه ی موقعیتهای زمانی و مکانی ادامه دارد و هیچ چیز جلوی آن را نمی گیرد و با رشد کودک نیز شدیدتر می شود.
خصوصیت کودکان لجباز
این کودکان به صورت خشن و تندی تمایل به استقلال دارند گرچه از سنین خاصی همه ی کودکان نیاز به استقلال را درون خود کشف کرده و آن را پرورش میدهند اما در کودکان لجباز این امر بسیار با خشونت و استبداد صورت میگیرد. در واقع به گونه ای ابراز استقلال می کنند که استقلال سایرین را سلب مینمایند. کج خلقی در این کودکان بیش از سایرین دیده می شود.
کودکان لجباز به دلیل تمایلات خاص خود و این که حرف خود را درست یا غلط به کرسی نشانند از هر ابزاری استفاده میکنند. کج خلقی ابتدایی ترین سلاح کودکان برای رسیدن به اهدافشان میباشد چرا که طبق تحقیقات به عمل آمده یکی از ناراحت کننده ترین و عصبانی کننده ترین صداها و رفتارهای موجود در طبیعت صدای گریه نق زدن غر زدن و هر آن چیزی است که کج خلقی کودک را نشان می دهد. کودکان نیز در طول تاریخ از این موضوع بهره گرفته و با کج خلقی و لجبازی از والدین خود باجگیری می کرده اند .
کودکان لجباز هنگام انجام کارهای مورد پسند خود بسیار وظیفه شناس میباشند. کودکانی که به سختی کارهای روزمره و ساده ی خود را انجام داده و والدین خود را حتی برای پوشیدن یک لباس درمانده کرده اند هنگامی که کار مورد علاقه ی خود را انجام می دهند. به یک باره تغییر کرده و بسیار سر به راه و مقید به انجام وظیفه عمل می کنند.
کودک لجباز چگونه رفتار میکند؟
در اکثر موارد مانند یک رئیس رفتار میکنند. این کودکان برای آن که لجبازی خود را نشان داده و از انجام هر کاری سرپیچی کنند. چرا که فقط به این صورت است که میتوانند یک به یک به بهانه های خود افزوده و هر لحظه خواسته ی جدیدی داشته باشند. کودکان لجباز هر کاری را با هر سرعتی که بخواهند جلو میبرند بنابراین به زمان بندی و فرصتی که در اختیار آنها قرار می دهید توجه چندانی ندارند.
برای مثال زمانی که همه ی شما آماده هستید و قصد رفتن به خارج از منزل را دارید او هنوز در حال بازی میان خانه است بدون آن که لباسهای خود را پوشیده باشد یا هنگامی که به پیاده روی رفته اید بسیار جلوتر از شما یا عقب تر از شما حرکت کرده و علاقه ای به هم سرعت شدن با شما ندارد.
اما مهم ترین ویژگی و خصوصیت این کودکان را باید نیاز شدید به توجه و دیده و شنیده شدن دانست ریشه ی تمام رفتارهایی که با نام لجبازی کودکان شناخته میشوند نیاز به توجه شدید می باشد.
بسیاری از کودکان به دلیل آن که توجه مثبت اطرافیان را به حد مطلوب در اختیار ندارند از طریق وجوه منفی توجه آنها را بر می انگیزند تا جایی که حتی تنبیه فیزیکی را برای جلب توجه به جان می خرند.
دلایل لجبازی و عوامل تاثیرگذار
اختلال نافرمانی زمانی اعلام میشود که کودکان معیارهای تشخیصی اختلال سلوک را به طور کامل نداشته باشند مثال پرخاشگری و خشونت ندارند اما به طور دائم انفجار خشم نشان میدهند.
کودکان دارای این نوع اختلال معموال زودرنج، دلخور، ستیزهجو، مغرور و حق به جانب هستند.
درخواست های غیر معقول ، زیاده خواهی کودک و عدم تمایل به انجام وظایف بیان خواسته ها بصورت غیر مستقیم کنترل لجبازی کودکان بی توجهی به رفتارهای نادرست کودک و عدم توجه به کودک میتواند در کنترل لجبازی و کاهش آن موثر باشد.
زمانی که کودک هیچ گونه توجهی از والدین در مقابل خواسته خود نمی بیند در پی جلب توجه والدین خود برمی آید که این امر می تواند لجبازی و لجبازی او را کاهش دهد این در حالی است که اگر کودک در حال لجبازی باشد و والدین با توجه بیتر به وی سعی در آرام کردن کودک داشته باشند این رفتار تشدید می شود. قطع تماس چشمی با کودک و عدم توجه به حرفهای وی میتواند به کاهش احساس لجبازی در کودکان کمک کند. این کار ممکن است در روزهای اول سخت بنظر برسد و حتی سبب تشدید رفتار نادرست کودک شود ولی با تکرار این رفتار کودک نیز یاد می گیرد که با لجبازی چیزی بدست نمی آورد.
پاداش برای رفتارهای خوب برای کنترل لجبازی کودکان دادن پاداش در مقابل رفتارهای مناسب میتواند به کاهش احساس لجبازی و نق زدن در کودک بیانجامد. زمانی که کودک خواسته اش از بطور معص قول از شما میخواهد با دادن پاداش به وی می فهمانید که برای رسیدن به خواسته هایش نیازی به لجبازی و بد خلقی ندارد.
تاثیر کتاب و کتاب های کمک کننده
کتابها بر کنترل لجبازی کودکان تأثیرات بسیار مثبتی دارند.
اولاً، کتابها میتوانند علاقهمندی کودکان را به خواندن افزایش دهند و زمان آنها را برای فعالیتهای سازنده تر مانند خواندن، نقاشی کشیدن یا بازیهای آموزشی صرف کنند.
ثانیاً، کتابها میتوانند دنیای جدیدی را به کودکان معرفی کنند و آنها را به آفرینش و تخیل تشویق کنند، که این موارد از فعالیتهای لجبازی و بیهدف جلوگیری میکنند.
سوماً، کتابها میتوانند مفاهیم اجتماعی مهمی مانند همکاری، تعامل اجتماعی، و احترام به دیگران را به کودکان آموزش دهند، که این نیز به کنترل لجبازی کمک میکند. به طور کلی، خواندن کتابها میتواند به کودکان کمک کند تا مهارتهای خودکنترلی و مدیریت زمان خود را تقویت کنند و از رفتارهای لجبازی کاسته شود.
از جمله این کتاب ها میتوان به مجموعه بی نظیر زیر اشاره کرد:
نقش خانواده چیست؟
معمولا خانواده ها در چند کار کودک را ناخواسته یا خواسته به عجله و شتابزدگی وادار می کنند که بیشتر مواقع عدم آگاهی والدین در تشدید آنها، دخالت مستقیم دارد. پدرها و مادرها باید بدانند که با بردباری میتوانند بر اکثر ناهنجاری ها چیره شوند و اجازه ندهند کودک به تنهایی برای همه ی افراد یک خانواده تصمیم بگیرد. متاسفانه بعضی از والدین با گفتن من حوصله ندارم و یا کی حوصله ی این کارها را دارد. سعی میکنند بار مسئولیت تربیت را کج به منزل برسانند .
- این گونه والدین باید گفته های خود را اصلاح کنند بگویند من حوصله دارم و یا بهتر است بگویند من میتوانم با حوصله و بردبار باشم و از این طریق خود باوری مثبت و عزت نفس خود را بالا ببرند. اما در لجبازی از هر روشی برای از بین بردن یا کاهش آن استفاده می کنیم، باید مراقب باشیم تا کودکان به خود و یا دیگران آسیب نرسانند. اگر لجبازی کودک ادامه دار بود ممکن است نیاز به یک روانشناس کودک داشته باشید.
- این روزها اکثر پدر و مادرها به جایی رسیده اند که در جدال بین خواسته های خود و فرزندان این فرزندان آنها هستند که پیروز شده اند با این حال هنوز بسیاری از والدین مهارت های کنترل مناسب این شرایط را نیاموخته اند.
- شکی نیست که منطقی بودن با کودک لجباز کار سختی است و گاهی اوقات صبر شما به پایان میرسد.
اما راههای موثری برای حل مشکل لجبازی بچه ها وجود دارد، که در کتاب ها میتوانید آن را جست وجو کنید تا خانه شما را از یک منطقه جنگی به بهشتی آرام تبدیل کند آگاه باشید که اجرای این راهکارهای از اوان کودکی نتایجی کارآمدتر به همراه خواهد داشت.
نتیجه گیری
پخش کتاب و بازی فاز به این نتیجه رسیده است که اصولا لجبازی یک نوع رفتار و واکنش نامطلوب است که به صورتهای مختلفی خود را نشان میدهد از جمله آسیب رساندن به خود و دیگران ، ناسزا گفتن ، گریه کردن و فریاد کشیدن، شکستن وسایل و … در افراد لجباز پایین بودن اعتماد به نفس و عدم داشتن خود باوری مثبت و پذیرفتن خود واقعی مشهود است.
در برخورد کلی در زندگی باید طوری با کودک رفتار کرد که او بتواند در امور روزمره خود به طور مستقل و گاهی بدون نیاز به دیگران تصمیم بگیرد.
البته فشارهای منفی را نباید در این خصوص وارد کرد بلکه باید با راهنماییهای به جا تذکر داد و روش های صحیح را به موقع به او آموزش داد.