چگونه کتاب در کنترل لجبازی معجزه می‌کند؟
به فروشگاه فاز خوش آمدید! یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری کودکان، اختلال لجبازی مقابله‌ای است.
در بررسی جامعی که بویلان و همکاران در سال ۲۰۰۷ انجام دادند، شیوع این اختلال در کودکان بین ۲.۶ تا ۱۵.۶ درصد گزارش شده است و در نمونه‌های بالینی این رقم بین ۲۸ تا ۶۵ درصد است.
رفتارهای مربوط به اختلال لجبازی مقابله‌ای ممکن است تشدید شوند و باعث نقص در عملکرد تحصیلی و شغلی آینده کودک گردند. این اختلال گاهی به مشکلات درونی‌سازی، اختلال سلوک، اختلالات خلقی، اضطرابی و رفتارهای ضد اجتماعی شدیدتر تبدیل می‌شود.
شناسایی و درمان زودهنگام این اختلال به پیشگیری از این مشکلات کمک می‌کند و به کودکان دارای نشانه‌های اختلال لجبازی مقابله‌ای یاری می‌رساند.
مقدمه
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که قصه‌درمانی در کاهش مشکلات رفتاری و افزایش رفتارهای مثبت کودکان بسیار موثر است. موثرترین روش درمان اختلال لجبازی مقابله‌ای، روش‌های شناختی-رفتاری است.
یکی از روش‌های غیرمستقیم و موثر در درمان کودکان دارای مشکلات رفتاری، قصه‌درمانی و خواب‌خوانی است.
رویکرد شناختی-رفتاری در قصه‌گویی درمانی، از فنون مختلفی استفاده می‌کند که به کمک داستان‌ها مشکلات رفتاری کودکان را بهبود می‌بخشند.
نوآوری این پژوهش تلفیق و ارائه مداخله درمانی شناختی-رفتاری از طریق قصه‌درمانی برای کاهش علائم اختلال لجبازی مقابله‌ای است. با توجه به اثر منفی این اختلال بر سلامت روان کودکان، پژوهش حاضر با رویکرد کودک‌محور و تاکید بر مداخلات شناختی-رفتاری، به کاهش علائم آن می‌پردازد.
چگونه کتاب در کنترل لجبازی معجزه می‌کند؟
نتایج پژوهش‌ها نشان داده‌اند که قصه‌درمانی در نمونه‌های مورد بررسی موثر بوده است. داستان‌های به‌کار رفته در این روش، رفتارهای جدیدی را به کودکان آموزش می‌دهند و آنها را به عمل به شیوه‌ای خاص ترغیب می‌کنند.
مثلاً در داستان “یاد می‌گیرد”، کودک می‌آموزد در موقعیت‌های مشابه به جای بروز خشم و پرخاشگری، احساساتش را بیان کند.
در داستانی دیگر، کودک یاد می‌گیرد قبل از عمل، در رفتار خود تأمل کند و عملکردی غیرتکانشی داشته باشد.
همچنین، کودکان در داستانی دیگر می‌آموزند هنگام مواجهه با مشکل، راه‌حل‌های مختلف را یادداشت کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنند.
شنیدن سایر داستان‌ها نیز به کودکان کمک می‌کند مهارت‌های مقابله‌ای مختلف، مانند بیان احساسات، پرت کردن حواس، آرام‌سازی، حل مسئله و برخورد با توهین را یاد بگیرند.
راهنمایی و جلب حمایت عاطفی دیگران، سرگرمی و بازی برای کاهش خشم از دیگر مهارت‌های آموزش داده شده است. بنابراین، برنامه مداخله توانسته است علائم اختلال لجبازی کودکان را کاهش دهد.
این نتایج با پژوهش‌هایی که تاثیر روش‌های شناختی-رفتاری و قصه‌درمانی را تایید می‌کنند، همخوانی دارد.
پس از اجرای طرح درمانی، میزان بهبود در دختران بیشتر از پسران بود. این تفاوت می‌تواند به عوامل متعددی از جمله تفاوت جنسیتی در رفتارها، انتظارهای جامعه و دیدگاه‌های مشاهده‌کنندگان مرتبط باشد.
سن لجبازی
اختلال لجبازی مقابله‌ای (Oppositional Defiant Disorder) یک نوع اختلال رفتاری در کودکان است. این اختلال معمولاً در کودکان قابل تشخیص است.
کودکان مبتلا به این اختلال نسبت به والدین، هم‌سالان، معلمان و دیگران رفتار سرکش و خصمانه نشان می‌دهند که کارهای روزمره و تحصیلشان را مختل می‌کند.
پیاژه رشد مفاهیم اخلاقی را در کودکان توالی‌دار و متناسب با تحولات شناختی می‌داند. مرحله اول رشد اخلاقی بین ۴ تا ۷ سالگی و مرحله دوم از ۹ یا ۱۰ سالگی آغاز می‌شود.
فاصله بین ۷ تا ۹ سال یک مرحله انتقالی است که تفکرات مرحله اول و دوم در آن بروز می‌کند.
قبل از ۴ سالگی، دستورها و قوانین اخلاقی برای کودکان اهمیتی ندارند و آنها بیشتر به تمایلات و لذت‌های خود توجه می‌کنند.
در سنین پایین‌تر، کودکان آگاهی کمی نسبت به قوانین دارند و بازی‌هایشان هدف‌مند نیستند؛ مثلاً دو کودک سه ساله هرکدام قوانین خاص خود را در بازی دارند و فقط برای لذت بازی می‌کنند.
کودکان لجباز چگونه رفتار می‌کنند؟
کودکان لجباز رفتارهای سرکشی و پافشاری شدیدی دارند. آنها در انجام کارهای روزمره مقاومت می‌کنند و والدین را خسته می‌کنند.
این کودکان گاهی با جیغ و داد، پا کوبیدن و ابراز خشم رفتار می‌کنند که این رفتارها در محیط‌های عمومی شدت بیشتری می‌گیرند.
آنها به شدت به استقلال نیاز دارند، اما این استقلال‌طلبی اغلب به صورت خشن و استبدادی بروز می‌کند و استقلال دیگران را نادیده می‌گیرند.
کج‌خلقی از ویژگی‌های اصلی کودکان لجباز است. آنها از این رفتار برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند.
جالب است که وقتی این کودکان کار مورد علاقه خود را انجام می‌دهند، بسیار مسئولیت‌پذیر و مقید می‌شوند.
دلایل لجبازی و عوامل تاثیرگذار
اختلال نافرمانی مقابله‌ای زمانی تشخیص داده می‌شود که کودک معیارهای اختلال سلوک را نداشته باشد، مثلاً خشونت و پرخاشگری نداشته باشد اما مدام خشمگین باشد.
کودکان دارای این اختلال معمولاً زودرنج، دلخور، ستیزه‌جو و مغرور هستند.
درخواست‌های غیرمعقول، بی‌توجهی والدین به رفتارهای نادرست کودک و جلب توجه نادرست، می‌تواند لجبازی را تشدید یا کاهش دهد.
قطع تماس چشمی و عدم توجه به رفتارهای لجبازانه کودک ممکن است ابتدا سخت باشد اما به مرور رفتارهای نادرست را کاهش می‌دهد.
استفاده از پاداش برای رفتارهای خوب نیز می‌تواند باعث کاهش لجبازی و نق زدن شود.
تاثیر کتاب و کتاب‌های کمک کننده
کتاب‌ها تاثیر مثبتی بر کنترل لجبازی کودکان دارند.
اول، کتاب‌ها باعث افزایش علاقه کودکان به خواندن می‌شوند و آنها را به انجام فعالیت‌های سازنده مانند نقاشی و بازی‌های آموزشی تشویق می‌کنند.
دوم، کتاب‌ها دنیای جدیدی به کودکان معرفی می‌کنند و تخیل و خلاقیت آنها را افزایش می‌دهند که این عوامل از رفتارهای لجبازانه جلوگیری می‌کند.
سوم، کتاب‌ها مفاهیم اجتماعی مهمی مانند همکاری، تعامل و احترام به دیگران را آموزش می‌دهند که به کنترل لجبازی کمک می‌کند.
نقش خانواده چیست؟
والدین گاهی ناخواسته کودک را به عجله و شتابزدگی وادار می‌کنند که باعث تشدید لجبازی می‌شود.
پدرها و مادرها باید با بردباری رفتار کنند و اجازه ندهند کودک تنها برای همه خانواده تصمیم بگیرد.
آنها باید با گفتار مثبت مانند “من حوصله دارم” به جای “من حوصله ندارم” به خودباوری و عزت نفس خود و کودک کمک کنند.
اگر لجبازی ادامه پیدا کرد، ممکن است نیاز به کمک روانشناس باشد.
امروزه بسیاری از والدین مهارت‌های لازم برای کنترل مناسب لجبازی را ندارند. منطقی بودن با کودک لجباز دشوار است اما راهکارهای موثری در کتاب‌ها موجود است.
اجرای این راهکارها از کودکی می‌تواند نتایج بهتری داشته باشد.
نتیجه‌گیری
کودکان با لجبازی رفتارهای نامطلوبی مانند آسیب رساندن به خود یا دیگران، ناسزا گفتن، گریه و فریاد را نشان می‌دهند.
افراد لجباز معمولاً اعتماد به نفس پایین و خودباوری ضعیفی دارند.
باید با کودک طوری رفتار کرد که بتواند در امور روزمره خود تصمیم‌گیری کند.
باید فشارهای منفی حذف کنیم و روش‌های صحیح را به موقع آموزش دهیم.